Republika e Shqipërisë
Republika e Shqipërisë ka një popullsi prej 2,793,592 banorësh (INSTAT, 2022) duke shënuar një rënie prej 1,3%, krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Shqipëria është një vend postkomunist që ka kaluar një periudhë të vështirë tranzicioni në sferën ekonomike, sociale dhe politike, si dhe në krijimin e një demokracie të qëndrueshme në vend, pas rënies së regjimit komunist në vitin 1991. Shqipëria është pjesë e NATO-s që nga viti 2009 dhe është gjithashtu kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian.
Një nga synimet kryesore të vendit për një kohë të gjatë ka qenë integrimi në Bashkimin Evropian. Ky proces është një prioritet strategjik kombëtar dhe ka qenë në krye të agjendës së qeverisë së vendit. Shqipëria shënoi hap të rëndësishëm drejt këtij prioriteti strategjik, pasi Bashkimi Evropian ka vendosur të hapë negociatat për integrimin e Shqipërisë në Bashkimin Evropian më 19 korrik 2022. Hapja e negociatave të anëtarësimit u bë tetë vjet pasi Shqipëria mori statusin e vendit kandidat dhe 16 vjet pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Stabilizim Asociimit. Ndërkohë, me hapjen zyrtare të negociatave, do të nisë një proces teknik kontrolli dhe përafrimi i legjislacionit shqiptar me Bashkimin Europian.
Vitet e fundit, shumë ngjarje politike dhe sociale kanë ndikuar në situatën e stabilitetit, sigurisë dhe qeverisjes së mirë në vend. Shqipëria qeveriset për të tretën mandat radhazi nga Partia Socialiste, pas zgjedhjeve të fundit parlamentare të vitit 2021, ndërkohë që opozita u përball me ndarje të brendshme dhe dobësim të ndikimit në vend, duke reduktuar mundësitë e zgjedhësve shqiptarë për të zgjedhur alternativa të ndryshme politike. Gjatë kësaj kohe janë organizuar protesta të ndryshme antiqeveritare nga partitë politike por edhe nga qytetarët për të adresuar problemet e varfërisë, rritjen e çmimeve, kushtet e vështira të jetesës në vend dhe vendimet e ndryshme të qeverisë.
Për më tepër, korrupsioni dhe krimi i organizuar mbeten probleme serioze pavarësisht përpjekjeve të fundit të qeverisë për t’i trajtuar ato. Sipas sondazhit të Opinion (IDM, 2020) 86.7% e qytetarëve shqiptarë raportuan se e perceptojnë korrupsionin ‘të permasave të vogla’ si të përhapur, ndërsa 84,1% raportuan se korrupsioni ‘i madh’ ose i nivelit të lartë është i përhapur.
Krahas sferës politike, situata ekonomike dhe sociale e Shqipërisë është ndikuar edhe nga pasojat e situatave të jashtëzakonshme si tërmeti i nëntorit 2019, i cili u vlerësua nga Banka Botërore me një dëm prej 820 milionë dollarësh. Procesi i rindërtimit ka qenë në prioritetet e qeverisë, donatorëve të ndryshëm dhe organizatave të shoqërisë civile. Situata e COVID 19 është një tjetër situatë e jashtëzakonshme me ndikim të konsiderueshëm në ekonominë e vendit.
Mjedisi në të cilin operojnë organizatat e shoqërisë civile në Shqipëri është sfidues dhe sipas Raportit të Komisionit (2021), zbatimi i udhërrëfyesit për mjedisin mundësues për shoqërinë civile ka qenë i kufizuar. Qeveria ka hartuar “Udhërrëfyesin për Politikën e Qeverisë drejt një Mjedisi Më Mundësues për Zhvillimin e Shoqërisë Civile” për periudhën 2019-2023, e cila fokusohet në katër drejtime strategjike; i) institucionalizimi i bashkëpunimit qeveri-shoqëri civile në politikëbërje dhe integrim në BE; ii) përmirësimin e mjedisit ligjor dhe qeverisjes së të dhënave; iii) përmirësimin e kuadrit fiskal dhe financimit; iv) mbështetjen e zbatimit të ligjit për konsultimin publik përmes të gjitha proceseve të dialogut politik. Megjithatë, duke pasur parasysh zbatimin e dobët të Udhërrëfyesit 2015, i cili përfundoi me gati 80 për qind të veprimeve të planifikuara të raportuara si të pazbatuara, OSHC-të kanë pritshmëri të ulëta për realizimin e Udhërrëfyesit të rishikuar. Për më tepër, Udhërrëfyesi mbetet dokument kryesisht i panjohur për OSHC-të.
Gjithashtu, ka pasur disa përpjekje që mundësojnë përfshirjen dhe kontributin e shoqërisë civile në Shqipëri, të cilat janë; I. Këshilli Kombëtar për Integrimin Evropian është një nga mekanizmat për përfshirjen e OSHC-ve në procesin e integrimit në BE. Këshilli promovon bashkëpunimin gjithëpërfshirës ndërmjet institucioneve publike dhe shoqërisë civile dhe siguron transparencë të shtuar në vendimmarrje për çështjet e integrimit; II. Platforma e Partneritetit të Integrimit Evropian përfaqëson një mekanizëm tjetër për pjesëmarrjen dhe kontributin proaktiv të OSHC-ve në procesin e negociatave të anëtarësimit në BE dhe në Procesin e Stabilizim-Asociimit. Stabiliteti financiar dhe pjesëmarrja e duhur e shoqërisë civile në vendimmarrje dhe dokumente politikash mbeten sfida themelore për sektorin në Shqipëri. Ndonëse është e rëndësishme të rishikohet dhe përmirësohet kuadri ligjor dhe fiskal për shoqërinë civile, është gjithashtu thelbësore të krijohen mundësi dhe platforma reale për pjesëmarrje kuptimplote të shoqërisë civile që sjellin zërin e qytetarëve në vendimmarrje.
Strategjitë:
Plani Kombëtar për Integrimin Evropian (NPEI) 2021-2023
Ligji për regjistrimin e organizatave jofitimprurëse
Udhërrëfyes për Politikën e Qeverisë drejt një Mjedisi Më Mundësues për Shoqërinë Civile
Strategjia Kombëtare për Barazinë Gjinore 2021-2030
Kontributi i projektit SMART Balkans
Projekti SMART Balkans do të kontribuojë drejtpërdrejt në adresimin e rekomandimit të Komisionit Evropian për zbatimin e “Udhërrëfyesit të Rishikuar për Politikën e Qeverisë drejt një Mjedisi Më Mundësues ose Zhvillim të Shoqërisë Civile (2019-2023)”. Përveç kësaj, projekti do të mbështesë OSHC-të për të rritur kontributin dhe angazhimin e tyre në procesin e integrimit në BE, për të forcuar kapacitetet e tyre financiare dhe organizative dhe për të rritur pjesëmarrjen e tyre kuptimplotë në fushën e sigurisë, stabilitetit dhe qeverisjes së mirë.
